مداخلات کاردرمانی در فلج ارب

مداخلات کاردرمانی در فلج ارب

فلج ارب (فلج زایمانی شبکه بازویی) یا Erb’s palsy نوعی فلج شبکه بازویی از زمان تولد است.

 

فلج ارب چیست؟ 

فلج ارب (Erb’s palsy) که به آن فلج آسیب شبکه بازویی در نوزادان یا فلج ارب-دوشن نیز گفته می‌شود نوعی بیماری است که در اثر آسیب عصبی در بدو تولد رخ می‌دهد. اگر نوزاد توسط پزشکان یا پرستاران حین زایمان به سختی بیرون کشیده شود، احتمال آسیب‌دیدگی شبکه بازویی یا شبکه عصبی که از ستون فقرات سیگنال‌هایی را به شانه‌ها، بازوها و دست‌ها ارسال می‌کند، وجود خواهد داشت. فلج ارب مانع از استفاده صحیح نوزاد از اندام آسیب‌دیده می‌شود و می‌تواند در انجام کارهای روزمره مانند خوردن غذا و لباس پوشیدن مشکل ایجاد کند. خوشبختانه این بیماری کاملاً قابل درمان است و اکثر کودکان به طور کامل بهبود می‌یابند.
نام این بیماری از نام یکی از پزشکانی که ابتدا این مشکل را توصیف کردند یعنی ویلهلم ارب گرفته شده است.
شبکه بازویی (brachial plexus) یک شبکه عصبی نزدیک گردن است که همه اعصاب اندام فوقانی، یعنی اعصابی که حرکت و حس را به شانه، بازو، دست و انگشتان می‌دهند از آن منشعب می شوند و پالسی به معنای ضعف است پس در نتیجه فلج زایمانی شبکه بازویی، باعث ضعیف شدن بازو و از دست رفتن حرکت آن می شود .

میزان شیوع فلج ارب:

یک یا دو نفر از هر ۱۰۰۰ نوزاد به این مشکل مبتلا می شوند.

علائم فلج ارب کدامند ؟ 

علائم قابل توجه عبارتند از:

1. ضعف عضلانی در یک بازو
2. بی‌حسی یا احساس سوزن سوزن شدن در شانه، بازو یا دست
3. فقدان پاسخ
4.  لنگش دست یا بازو
5. توانایی محدود در گرفتن اشیاء یا تنها استفاده از یک دست برای گرفتن اجسام
6. فلج جزئی یا کامل بازو
7. محدودیت رشد عضلانی یا عصبی در بازو یا دست

علائم ایجاد شده به شدت آسیب بستگی دارند. در موارد شدید فرد مبتلا به فلج ارب ممکن است به طور کل نتواند اندام آسیب‌دیده‌ی خود را حرکت دهد.

علل فلج ارب : 

یکی از شایع‌ترین علل فلج ارب وضعیتی به نام سخت‌زایی شانه است. سخت‌زایی شانه زمانی اتفاق می افتد که شانه نوزاد حین زایمان در پشت استخوان شرمگاهی مادر قرار می‌گیرد. هنگامی که متخصص پزشکی نوزاد را برای رها شدن شانه می‌کشد ممکن است موجب کشش یا پارگی اعصاب سالم آن ناحیه گردد.

سایر شرایطی که ممکن است باعث بروز فلج ارب شوند، عبارتند از:

• سر و گردن نوزاد هنگام عبور از مجرای تولد به طرفین کشیده شوند
• کشیدن شانه‌های نوزاد هنگام اولین زایمان با سر
• کشیدن پای کودک هنگام زایمان اول با پا (بریچ) که فشار زیادی بر بازوهای نوزاد وارد می‌کند
• دررفتگی شانه یا شکستگی در استخوان ترقوه (کلاویکل)

همچنین ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که در طی زایمان عارضه ای ایجاد شود که نیاز باشد هر چه سریعتر نوزاد خارج شود و در نتیجه فردی که به زایمان کمک می کند برای تسریع کار مقداری نیرو برای بیرون کشیدن نوزاد از مجرای تولد بکار گیرد.

انواع آسیب های ناشی از فلج ارب: 

شدت بیماری کودک بستگی به نوع آسیب عصبی دارد به طور کلی چهار نوع آسیب عصبی وجود دارد. همه انواع می‌توانند هم ‌زمان در یک نوزاد رخ دهند، انواع این آسیب‌ها عبارتند از:

نوراپراکسی یا کشش عصب بدون پارگی:

آسیب کششی که به عصب ” شوک ” وارد می کند اما آن را پاره نمی کند متداول‌ترین نوع آسیب عصب است و نورآپراکسی نامیده می شود؛ این آسیب‌ها معمولا ظرف ۳ ماه به خودی خود بهبود می یابند.
این نوع آسیب شبکه بازویی میتواند در بزرگسالان و نیز در نوزادان اتفاق بیفتد. برای مثال، این اتفاق ممکن است در طی بازی برای بازیکنان فوتبال رخ دهد که اصطلاحا به آن آسیب «برنر» یا  «استینگر»  می‌گویند.

نوروما یا آسیب کششی که ممکن است باعث ایجاد بافت شود: 
آسیب کششی که به برخی از الیاف عصبی آسیب وارد کند ممکن است منجر به ایجاد بافت جوشگاه (بافت اسکار) شود؛ این بافت زخمی میتواند بر روی قسمت باقیمانده سالم عصب فشار وارد کند این نوع آسیب نوروما نامیده می شود و این موارد معمولا با بهبودی نسبی، نه کامل، همراه هستند.

پارگی عصب بدون جدا شدن از نخاع:
 یک آسیب کششی است که باعث می شود عصب از هم گسسته شود (پاره‌شود) بنابراین این نوع آسیب به خودی خود بهبود نخواهد یافت.

جدا شدن عصب:

در این حالت ریشه عصبی از نخاع جدا می‌شود در واقع کندگی عصب به معنی کنده شدن عصب از نخاع است؛ پارگی عصب و کندگی عصب جدی ‌ترین انواع آسیب‌های عصبی هستند.
پارگی عصب را ممکن است بتوان توسط پیوند عصب از عصب دیگری از کودک، ترمیم کرد اما ترمیم کندگی عصب از نخاع امکانپذیر نیست.
در برخی موارد، شاید این امکان وجود داشته باشد که با استفاده از یک عصب از ماهیچه دیگری به عنوان دهنده ، بخشی از عملکرد بازو را احیا کرد.

چگونه فلج ارب تشخیص داده میشود؟

در صورت مشکوک بودن به فلج ارب در فرزند خود  میبایست جهت مشاوره و معاینه به پزشک اطفال یا کاردرمانگر مراجعه نمایید، یک پزشک متخصص، فیزیوتراپ یا کاردرمانگر می‌توانند فلج ارب را تشخیص دهند. موارد مهمی از قبیل علائم کودک و مدت زمان بروز آن‌ها را حتماً با آنها در میان بگذارید. در صورت ابتلا به فلج ارب تشخیص و درمان زود هنگام کلیدهای بهبودی کامل محسوب می‌شوند.
آزمون‌های ارزیابی رایجی جهت تشخیص فلج ارب وجود دارد که شامل موارد زیر می‌باشند:

• معاینه جسمی 
• ام آر آی
• سی تی اسکن
• آزمون هدایت عصبی

در معاینات فیزیکی علائم بیرونی این بیماری بررسی می‌شوند. اسکن‌های الکترونیکی بدن مانند ام آر آی یا سی تی اسکن احتمال بروز آسیب عصبی و شدت آن را بررسی می‌کنند.

پس از تشخیص فلج ارب متخصص یا کاردرمانگر شما را از پیش‌آگهی یا چشم انداز مورد انتظار بیماری مطلع می‌سازند، فلج ارب پیش‌آگهی بسیار بهتری در مقایسه با موارد متعدد آسیب‌های دیگر هنگام تولد دارد.

بهتر است بدانید :

طبق مطالعه‌ای که انجام شده است ۸۰ تا ۹۶ درصد از نوزادان تازه متولد شده مبتلا به فلج ارب بهبود می‌یابند، 
موارد خفیف فلج ارب با درمان سریع و مناسب ظرف مدت چند ماه بهبود می‌یابند؛ با این حال موارد شدید ممکن است حتی در صورت درمان و انجام عمل جراحی هرگز به طور کامل بهبود نیابند. تشخیص فلج ارب در اسرع وقت بهترین راه برای اطمینان از درمان مؤثر است.

درمان فلج ارب :

اعصاب آسیب‌دیده در اثر کشیدگی ممکن است فقط به  کاردرمانی یا فیزیوتراپی نیاز داشته باشند زیرا اغلب می‌توانند با تقویت عضلات بهبود یابند. در صورت پارگی اعصاب ممکن است به عمل جراحی نیاز باشد. کلیه راه‌های درمانی فلج ارب با هدف کمک به کودک شما در استفاده مجدد از شانه، بازو و یا دست آسیب‌دیده انجام می‌شوند، کلید بهبودی شروع به موقع درمان است در حقیقت درمان زمانی موثرتر است که ظرف مدت چهار هفته اول پس از تولد کودک شروع شود؛ اکثر نوزادان مبتلا به فلج ارب تا ۱۲ ماهگی در صورت درمان مناسب به طور کامل بهبود می‌یابند.

کاردرمانی:

استفاده از کاردرمانی معمولاً پس از عمل جراحی برای کمک به کودک در انجام کارهای روزمره مانند خوردن، بازی و نقاشی کردن روندی ضروری است. 
فعالیت‌های کاردرمانی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

1. تقویت عضلات مربوطه در راستای تسریع بهبودی 
2. افزایش دامنه حرکتی 
3. ارائه کاردرمانی در پوشش بازی به گونه‌ای که برای کودک شما در خانه و حین درمان سرگرم کننده باشد.
4. ارائه توصیه و آموزش‌هایی به فرزندتان جهت انجام فعالیت‌های متناسب سن توسط خود کودک، مانند غذا خوردن و لباس پوشیدن
5. فراهم نمودن درمان، راهبردها و مشاوره در خصوص وسایلی که به کودک شما در افزایش استقلال کمک می‌کنند و موجب می‌شوند تا کودک از بازوی آسیب‌دیده حین انجام فعالیت‌های روزمره از جمله فعالیت‌های نیازمند هر دو دست استفاده کند.

فیزیوتراپی:

اکثر موارد فلج ارب خفیف هستند و با فیزیوتراپی منظم بهبود می‌یابند. نوع بروز علائم فلج ارب در هر کودک متفاوت خواهند بود. قبل از شروع درمان ارزیابی کامل دامنه حرکتی کودک، قدرت عضلانی، احساس و توانایی انجام فعالیت‌های عملکردی و بازی متناسب با سن برای ایجاد یک رژیم درمانی مناسب مورد نیاز است.

فعالیت‌های فیزیوتراپی طی درمان ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• فعالیت‌ها و تمرینات برای ارتقاء بهبود حرکت و قدرت عضلات
• تمریناتی برای حفظ دامنه حرکت در مفاصل برای جلوگیری از بروز سفتی و درد
• تمریناتی برای افزایش آگاهی و به کارگیری بیشتر بازو
• استفاده از اسپلینت برای جلوگیری از بروز عوارض ثانویه و افزایش عملکرد
• توصیه به والدین در مورد نحوه مناسب حمل و مدیریت کودک و تمرینات خانگی برای افزایش پتانسیل بهبودی کودکان
• انجام تمرینات فیزیوتراپی در پوشش بازی به گونه‌ای که برای کودک شما سرگرم کننده باشند.

بهترین نوع فیزیوتراپی برای کودک شما بستگی به مشکلات موجود دارد. حرکات کششی و تمرینات دامنه حرکتی می‌توانند کنترل کودک را بهبود بخشند و فعالیت‌های حسی می‌توانند به بازگرداندن هر گونه احساس از دست رفته کمک کنند. همچنین یک متخصص فیزیوتراپی یا کاردرمانی می‌تواند به شما آموزش دهد که چگونه از روش‌های درمانی در خانه استفاده کنید و شاهد روند بهبودی کودک خود باشید.

اسپلینت:

اسپلینت مخصوص فلج ارب می‌تواند بخش موثری از برنامه درمانی باشد. از اسپلینت می‌توانید برای بهبود خاصیت ارتجاعی عضلات و دامنه حرکت در مناطق آسیب‌دیده استفاده کنید؛ انواع مختلفی از اسپلینت‌های مخصوص برای موارد مختلف فلج ارب وجود دارند. هر یک از این اسپلینت‌ها نیز کاربرد خاص خود را دارند. به عنوان مثال ممکن است یک بیمار به نوعی از اسپلینت فلج ارب نیاز داشته باشد که آرنج را تثبیت کند. بیمار دیگر ممکن است جهت تثبیت موقعیت عملکردی دست به اسپلینت ثابت‌کننده‌ی شانه و آرنج نیاز داشته باشد.

برنامه‌های جامع درمان فلج ارب شامل استفاده از اسپلینت‌های فلج ارب، می‌تواند تا حد زیادی به بهبود کودک شما کمک کنند.

روش جراحی در  درمان فلج ارب :

انجام عمل جراحی می‌تواند آسیب وارده به اعصاب شبکه بازویی را که به خودی خود بهبود نمی‌یابد، ترمیم کند. عمل جراحی معمولاً فقط در صورتی استفاده می‌شود که فرزند شما علیرغم استفاده از سایر گزینه‌های درمانی علائمی دال بر بهبودی نشان ندهد.

درمان‌های جراحی فلج ارب ممکن است شامل موارد زیر باشند:

 

• انتقال اعصاب سالم از بخش دیگر بدن (این روش تحت عنوان انتقال تاندون یا عصب شناخته می‌شود)
• برداشتن تارهای عصبی که به شدت آسیب دیده‌اند.

با آن که عمل جراحی یک اقدام شدیدتر از درمان معمولی محسوب می‌شود اما اغلب موفقیت‌آمیز است. طبق گزارش‌های محققان عمل جراحی علائم فلج ارب را تقریباً در دو سوم بیماران بهبود می‌بخشد.

باید و نباید والدین: 

انجام روزانه فعالیت‌هایی که توسط متخصص فیزیوتراپی کودکان و کاردرمان توصیه شده‌اند جزء اصلی درمان است. از آنجا که نوزاد یا کودک شما ممکن است در حرکت دادن دست خود به تنهایی مشکل داشته باشد، حفظ دامنه حرکتی در شانه، آرنج، مچ دست و انگشتان بسیار مهم است. تمرینات توصیه شده توسط درمانگر خود را تا حد ممکن در طول روز انجام دهید.

کاردرمانگر نسترن عبدالوند